Door stichting medi-Budget, een non-profit stichting
Eerlijk, onafhankelijk, betrouwbaar
Cicatriciële Alopecia en Hydroxychloroquine: Een Balans Tussen Behandeling en Risico
Wat is Cicatriciële Alopecia?
Cicatriciële alopecia, ook wel littekenvormende alopecia genoemd, is een groep zeldzame aandoeningen waarbij haarverlies optreedt door permanente schade aan de haarzakjes. Deze schade ontstaat vaak door chronische ontsteking, meestal als gevolg van auto-immuunprocessen of inflammatoire ziekten zoals lichen planopilaris, frontale fibroserende alopecia of discoïde lupus erythematodes. In tegenstelling tot niet-littekenvormende alopecia (zoals alopecia areata), groeit het haar bij cicatriciële alopecia niet terug, omdat littekenweefsel de follikels vervangt. Symptomen zijn onder meer haaruitval, jeuk, roodheid en soms pijn op de hoofdhuid. Vroege diagnose en behandeling zijn cruciaal om verdere progressie te stoppen, aangezien het proces onomkeerbaar is.
Hoe Werkt Hydroxychloroquine?
Hydroxychloroquine (HCQ) is een medicijn dat oorspronkelijk werd ontwikkeld als antimalariamiddel, maar nu veel wordt gebruikt bij auto-immuun- en inflammatoire aandoeningen zoals systemische lupus erythematodes (SLE) en reumatoïde artritis. Het werkt door de activiteit van het immuunsysteem te moduleren en ontstekingen te verminderen. Bij cicatriciële alopecia richt HCQ zich op de onderliggende ontsteking die de haarzakjes aanvalt. Door deze inflammatoire cascade te temperen, kan het de progressie van haarverlies vertragen en in sommige gevallen de ziekte stabiliseren.
Het Effectiviteit van Hydroxychloroquine
Onderzoek suggereert dat HCQ een waardevolle behandeling kan zijn voor cicatriciële alopecia. In een artikel van de American Academy of Ophthalmology (Marmor et al., 2016) wordt verwezen naar studies waarin ongeveer 60% van de patiënten met cicatriciële alopecia een vermindering van ziekte-ernst ervaart bij doses van 200-400 mg/dag over een periode van 53 weken. Een retrospectieve studie van Collins et al. (2022) met 131 patiënten meldde dat patiënten op lagere, aanbevolen doses “uitstekende respons” lieten zien, met minimale bijwerkingen zoals maag-darmklachten, hoofdpijn en allergische huidreacties, maar geen retinopathie. Een andere studie van Klein et al. (2022) onder 63 patiënten vond dat 14,3% van de patiënten na gemiddeld 108 weken behandeling stopte vanwege klinische stabiliteit, wat wijst op een potentieel langdurig effect. Echter, slechts 12,7% bereikte duurzame remissie na het stoppen van HCQ, wat aangeeft dat het medicijn vaak continu nodig is om de ontsteking onder controle te houden.
De Positieve Werking
De kracht van HCQ ligt in zijn vermogen om de ontstekingsreactie te dempen, wat essentieel is bij cicatriciële alopecia. Door de immuunaanval op de haarzakjes te verminderen, kan het:
- Haarverlies vertragen: Het biedt een kans om resterende haarzakjes te behouden voordat ze permanent worden vernietigd.
- Symptomen verlichten: Jeuk, roodheid en pijn kunnen afnemen, wat de levenskwaliteit verbetert.
- Stabiliteit bevorderen: Bij sommige patiënten leidt het tot een “pauze” in de ziekteprogressie, zoals gezien bij de 14,3% die stopte vanwege stabiliteit in de studie van Klein et al.
Voor dermatologen en patiënten biedt HCQ een niet-invasieve optie met een relatief gunstig veiligheidsprofiel, mits goed gemonitord.
Mogelijke Gevaren en Bijwerkingen
Hoewel HCQ effectief kan zijn, brengt het risico’s met zich mee, met name bij langdurig gebruik of hoge doses. De American Academy of Ophthalmology (Marmor et al., 2016) heeft richtlijnen aangescherpt na nieuwe inzichten over HCQ-geïnduceerde retinopathie, een ernstige bijwerking die het netvlies beschadigt en permanente visusproblemen kan veroorzaken. Belangrijke punten zijn:
- Retinopathie: Het risico is dosis- en tijdsafhankelijk. Bij doses ≤5 mg/kg echt gewicht is het risico laag (<1% na 5 jaar, <2% na 10 jaar), maar stijgt naar bijna 20% na 20 jaar. Klein et al. (2022) rapporteerden 1 patiënt met irreversibele retinale toxiciteit na 293 weken op >5 mg/kg, en 2 anderen met visuele veranderingen (waarvan 1 omkeerbaar). Een grotere studie van 2361 patiënten vond 7,5% retinopathie bij langdurig gebruik (>5 jaar, cumulatieve dosis >1000 g).
- Andere risicofactoren: Nierziekten en gelijktijdig tamoxifen-gebruik verhogen het risico, zoals benadrukt in de reactie van Collins et al. (2022). Dit kan verklaren waarom sommige patiënten gevoeliger zijn.
- Overige bijwerkingen: Collins et al. noteerden maag-darmproblemen, hoofdpijn en allergische reacties, terwijl Klein et al. ook hyperpigmentatie (1,6%) en medicijnuitslag (4,8%) rapporteerden. Cornea-afzettingen, die wazig zien kunnen veroorzaken, zijn meestal omkeerbaar en geen reden om te stoppen.
Retinopathie is niet behandelbaar en kan zelfs na stopzetting van HCQ doorgaan, hoewel vroege detectie vóór RPE-schade (retinale pigmentepitheel) visusverlies kan voorkomen.
Het Belang van Screening
De AAO (Marmor et al., 2016) beveelt een baseline-oogonderzoek aan binnen het eerste jaar van HCQ-gebruik, gevolgd door jaarlijkse screening na 5 jaar bij aanbevolen doses (≤5 mg/kg). Tests zoals automatische visusvelden en spectral-domain OCT (SD-OCT) zijn essentieel, met bredere tests voor Aziatische patiënten vanwege een extramaculair patroon van schade. Screening maakt veilig langdurig gebruik mogelijk, wat cruciaal is voor cicatriciële alopecia, waar behandeling vaak jaren duurt. Collins et al. (2022) pleiten sterk voor het volgen van deze richtlijnen, omdat hun patiënten op lagere doses effectief werden behandeld zonder retinopathie.
De Balans, Voordelen versus Risico’s
HCQ biedt hoop voor patiënten met cicatriciële alopecia door ontsteking te bestrijden en haarverlies te vertragen, maar het is geen wondermiddel. De beperkte duurzame remissie (12,7% in de studie van Klein et al.) suggereert dat het vaak een onderhoudstherapie blijft. De positieve werking wordt gemaximaliseerd bij doses binnen de AAO-richtlijnen, terwijl screening de risico’s minimaliseert. Patiënten moeten goed worden voorgelicht over zowel de voordelen – mogelijke stabilisatie van de ziekte – als de gevaren, met name retinopathie bij langdurig gebruik.
Conclusie
Cicatriciële alopecia is een uitdagende aandoening waarbij HCQ een belangrijke rol kan spelen door de ontstekingsreactie te temperen en verdere schade te beperken. Het succes hangt af van zorgvuldige dosering (≤5 mg/kg), regelmatige oogscreening en afweging van individuele risicofactoren. Hoewel het geen genezing biedt en risico’s zoals retinopathie reëel zijn, kan HCQ, mits goed beheerd, een waardevolle bondgenoot zijn in de strijd tegen deze onomkeerbare vorm van haaruitval. Meer onderzoek is nodig om de lange-termijnresultaten en optimale behandelstrategieën verder te verfijnen.
- Collins et al., 2022 – bij de bespreking van hun retrospectieve studie en reactiebrief.
- Klein et al., 2022 – bij de verwijzing naar hun studie over bijwerkingen en stabiliteit.
- Marmor et al., 2016 – bij de AAO-richtlijnen en retinopathie-risico’s.
Stel klinieken de juiste vragen met onze vragenlijst
Om je te helpen bij het maken van een weloverwogen keuze, heb ik een vragenlijst samengesteld die je kunt gebruiken tijdens je gesprekken met verschillende klinieken. Ik adviseer je om minstens drie klinieken te bezoeken voordat je een beslissing neemt. Deze vragenlijst helpt je om de juiste vragen te stellen en een kliniek te kiezen die aan al je behoeften voldoet.
De vragenlijst is gratis en kan je aanvragen via onze website of door contact met ons op te nemen.
Hairbusters (print-boek met gratis e-boek)
Hairbusters ontkracht de mythes over haaruitval. Het waarschuwt je voor de gevaren en beoordeelt de effectiviteit van methoden die je op het internet vindt.
Hairbusters (e-boek)
Hairbusters ontkracht de mythes over haaruitval. Het waarschuwt je voor de gevaren en beoordeelt de effectiviteit van methoden die je op het internet vindt.
